معرفی کامل صنایع دستی کردستان

بی بی خانوم :

صنایع دستی و سوغات هنری زیبای کردستان

به هر کدام از مناطق ایران که سفر می کنیم یکی از مهمترین چیزهایی که برایمان حائز اهمیت است آشنایی با صنایع دستی متفاوت و مختص همان شهر است که هرکدام تاریخچه‌ای مخصوص به خود دارند. چرا که صنایع دستی جزو لاینفک فرهنگ هر منطقه می باشد و به عنوان میراث فرهنگی آن منطقه به شمار می رود. کردستان یکی از استان‌های غربی ایران می باشد که صنایع دستی در روستاها و شهرهای آن رونق بسیاری دارد.

البته ناگفته نماند که فرهنگ بومی و سبک زندگی اهالی این منطقه در رونق صنایع دستی بی تاثیر نیست به خاطر اینکه در تولید این صنایع از عناصر دامی و طبیعی همچون پشم گوسفندان و چوب درخت ها به وفور به کار برده می شود. مردم کردستان با به کار گیری و تولید صنایع دستی، هم لوازم مورد نیاز خود را تامین کرده و هم از این طریق امرار و معاش می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با صنایع دستی منطقه کردستان در این مطلب از فرهنگ و هنر بی بی خانوم با ما همراه باشید.

گلیم سنه

از شاخص ترین و معروف ترین صنایع دستی کردستان می توان به گلیم سنه اشاره کرد که بافت آن بیشتر در شهر سنندج رایج است. طرح این گلیم برگرفته از فرش های هراتی می باشد که بیشتر از نقوش بوته ای بهره‌مند می شود. اکثر نقوش گلیم های این منطقه زاویه دار و به نوعی می توان گفت خشن هستند و از سبک زندگی آنها که در مناطق صعب العبور کوهستانی می باشد الهام می گیرد. سنه اسم قدیمی و کردی سنندج می باشد.

نازک کاری چوب

دست سازه های ظریف چوبی از مهمترین صنایع دستی سنندج به شمار می رود. این هنر قدمتی به اندازه دو قرن در سنندج دارد و بنیانگذار آن استاد نعمت الله نعمتیان می باشند. چوب های درخت سنجد و گردو به خاطر داشتن گره‌های ریز طبیعی و زیبایی بیش از حد در این هنر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بیشتر صنعتگران این عرصه به واسطه این هنر، شطرنج و تخته نرد می سازند و به علت اینکه مواد اولیه کمیاب و گران می باشد سایر قطعات را نمی سازند. اما با این حال در بین محصولات نازک کاری شده می توانید شاهد ساخت ابزارهایی مثل جعبه جواهر، عصا، رویه میزی و… توسط هنرمندان باشید.

موج بافی

رختخواب پیچ یا موج بافی به نوعی پارچه اطلاق می شود که دست بافت بوده و جنس آن از پشم گوسفند می باشد. موج بخش اعظمی از جهیزیه دختران‌ کرد را تامین می‌کرد اما بخاطر عدم حمایت از بافندگان این عرضه تنها چند استاد به موج بافی می پردازند. موج در بین مردم کردستان به عنوان سجاده، پشتی، رختخواب پیچ، روی کرسی کاربرد دارد.

لباس کردی

به جرآت میتوان گفت از زیباترین نوع پوشاک ایرانی، لباس کردی در صدر جدول قرار دارد. دامن‌های پرچین و بلند و رنگارنگی که زنان کردی به تن دارند هر بیننده ای را مجذوب زیبایی خود می کند و همین امر باعث شده است که در جشنواره‌های مختلف محلی دنیا به عنوان زیباترین لباس برتر انتخاب شود. اگرچه در نگاه اول لباس های کردی شبیه به هم به نظر می رسند اما در واقع هر منطقه‌ای لباس محلی خاص خود را داشته و از نوع پوشش به راحتی می توان حدس زد که شخص به کجا تعلق دارد.

نمد بافی

نمد بافی نیز یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی این منطقه به شمار می‌رود و سابقه طولانی در بین مردم کردستان داشته و ارتباط تنگاتنگی در امر دامداری دارد. نمد به واسطه استحکامی که دارد وسیله ای بسیار مناسب در زندگی کوهستانی اهالی این منطقه دارد و به عنوان نوعی عایق در برابر گرما سرما و رطوبت به کار برده می شود.

قالی بافی

هنر قالی بافی نیز یکی از صنایع دستی استان کردستان به شمار می رود و سنندج از مهمترین مراکز تولید قالی به شمار می‌رود و به نوعی می‌توان گفت که شهرت جهانی دارد و اعتبار آن در بازار جهانی به اثبات رسیده است. در این عرصه هنرمندان بیشماری مشغول به فعالیت هستند.

جولایی

جولایی کارگاه سنتی نساجی می باشد که در کردستان و آذربایجان غربی رایج است. در زبان کردی معنی جولا، جنب و جوش و تحرک است و نام آن برگرفته از جنب و جوشی که بافنده ها در هنگام بافت از خود نشان می دهد می باشد. در این کارگاه اقدام به بافت لباس کردی مردانه می کنند. ناگفته نماند که در این هنر از پشم گوسفند و بز استفاده میشود.

منبت کاری

از قدیم‌الایام منبت کاری چوب در کردستان رایج بوده است و درهای چوبی کردستان و برخی از روستاهای آن که از دوران صفوی به جای مانده اند دارای کنده کاری های ظریف و دقیق به شکل کتیبه و هول چشم نوازی می کنند. امروزه منبت کاران زبردست و معروفی در کارگاه های سنندج مشغول به کار هستند که ابتکار و ابداع خود را همیشه حفظ کرده‌اند و در کارشان بسیار با مهارت عمل می کنند.

کلاش

چنانچه به پوشش محلی کردها توجه کرده باشید حتماً متوجه کفش یا پاپوش های گیوه ای آن ها شده‌اید. این گیوه ها در کردستان کلاش نامیده شده است. کلاش با یک زیره از جنس پارچه فشرده و یک رویه پنبه ساخته می شود به خاطر همین است که بسیار انعطاف‌پذیر و سبک می باشد. جالب است بدانید که تولید این گیوه ها متعلق به 1500 سال پیش بوده و به منطقه اورامانات بر می گردد که امروزه در بیشتر مناطق کرمانشاه و کردستان و بانه تولید می شوند.

کاشی کاری

در کردستان صنعت کاشی کاری از رونق بیشتری برخوردار است تا جایی که این صنعت از قرن 13 هجری قمری به بعد پیشرفت چشمگیری پیدا کرد و هنرمندان زیادی در این عرصه مشغول به فعالیت شدند. خانه های قدیمی سنندج، مسجد “دارالاحسان” و مسجد “دارالامان” از جمله مکان هایی هستند که کاشی کاری های معرق با تنوعی بسیار بالا در آن ها کار شده است و جذابیت فوق‌العاده ای دارند. اوج این هنر در زمان “امان‌الله خان اول اردلان” شدت گرفت و به نوعی می توان گفت در این زمان به تکامل رسید.

قواره بری

یکی دیگر از صنایع دستی قدیمی سنندج قواره بری نام دارد که جزو تزیینات کاربردی بناهای قدیمی سنندج، پنجره های چوبی با شیشه های رنگی به شمار می رود. فضایی خیال انگیز و رویایی در اتاقک های این ساختمان ها به واسطه جریان رنگ و نور در لابلای گره ها و چفت و بست پیچان نوارهای چوبی خلق می شود.

گلیم بیجار

از گلیم های مشهور این منطقه می‌توان به گلیم بیجار اشاره کرد که ویژگی های مشابه و مشترکی با گلیم سنه دارد و در بافت آن از رنگ های تند به کار برده شده است. بارزترین ویژگی که می توان به این گلیم متصور بود استفاده از طرح‌های حیوانات روی آن است این به دلیل اهمیت گله‌داری در این منطقه و ارتباط مردم این استان با حیوانات و طبیعت می باشد.

جاجیم بافی

جاجیم یکی دیگر از صنایع دستی استان کردستان محسوب می‌شود که نوعی پارچه کلفت و درورو است و با استفاده از پشم گوسفند بافته می شود. برای بافت این جاجیم های زیبا بیشتر از طرح های طبیعت و هندسی الهام می گیرند و معمولاً در 6 تا 7 رنگ تولید می شوند.

شال بافی

از قدیمی ترین هنرهای دستی ایران که بیشتر توسط مردم کردستان بافته می شود شال بافی نام دارد که از نوعی پشم بز به نام مرخوز به عنوان پوششی مخصوص مردان تولید می شود. جالب است بدانید این شال را هم می‌توان در فصل سرد سال و هم می توان در فصل گرم استفاده کرد. این هنر بیشتر در شهر آرمرده بانه رایج است و هنوز هم که هنوز است به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع دستی این شهر به شمار می رود.

هه وری (گُلوَنی) یا روسری کردی

در زبان لری یا زبان فارسی گلبندی هه وری (گُلوَنی) به نوعی روسری اطلاق می شود که مختص زنان لر، کرد و لک می باشد ریشه آن به نوعی پارچه ابریشمی هندی متعلق است. در واقع جنس این روسری از ابریشم بوده و روی آن انواع طرح های بته جقه، اسلیمی، و… چاپ می‌شود. زمینه این روسری ها تیره می باشد و طرح های رنگی روی آن زمینه تیره زده می شود. نمونه این روسری های زیبا را در بازار سنندج به راحتی می توانید پیدا کنید.

ساخت ابزار و آلات موسیقی

به دلیل وجود درختان جنگلی مرغوب در کردستان تولید صنایع دستی چوبی به سرعت پیشرفت می کند و از آنجایی که استعداد فراوانی در زمینه تعلیم و یادگیری موسیقی در این منطقه حاکم است باعث شده این استان تبدیل به یکی از مناطق تولید و عرضه ابزار و آلات موسیقی سنتی بشود که دیوان، ویولون، سنتور، تار و دف از جمله این ابزارهای موسیقی هستند.